سیستم آموزشی در آلمان به چه صورت است

 سیستم آموزشی در آلمان به چه صورت است

در آلمان انواع مختلفی از مراکز آموزش عالی وجود دارد. از جمله دانشگاه (University)، دانشگاه های علمی کاربردی (Fachhochschule) و مراکز آموزش عالی رشته های هنر که همگی در سیستم آموزشی آلمان معتبر و شناخته شده هستند.

در حال حاضر حدود 380 مرکز آموزش عالی با 2 میلیون دانشجو در حال فعالیت علمی میباشند. حدود 12 درصد کل دانشجویان آلمان را دانشجویان خارجی تشکیل میدهند.

در مراکز تحت عنوان University، تاکید بیشتر بر تحقیق و پژوهش میباشد، هر چند مراکز دانشگاهی وجود دارند که رشته های مهندسی را تدریس میکنند (Technische Universität) و به طبع ارتباط نزدیکی با دنیای کار و صنعت دارند.

مراکز آموزش عالی آلمان تحت عنوان Fachhochschule در واقع دانشگاه هایی هستند که تاکید بیشتری بر روی جنبه کاربردی و عملی رشته های تحصیلی دارند و بیشتر رشته های مهندسی،اقتصادی و مالی را ارایه میکنند. بدیهی است فارغ التحصیلان این نوع از دانشگاه ها، آینده شغلی بسیار خوبی دارند و در حال حاضر بسیاری از کارفرماها، فارغ التحصیلان Fachhochschule ها را به فارغ التحصیلان University ها ترجیح میدهند.

نوع دیگری از مراکز آموزش عالی در آلمان، Kunst und Musik und Film Hochschule ها هستند که در واقع همان دانشگاه های هنر و موسیقی هستند. تعداد این دانشگاه ها حدودا 50 دانشگاه میباشد.

مقاطع تحصیلی دانشگاهی آلمان هم شامل لیسانس Bachelor، فوق لیسانس Master و دکتری و فوق دکتری میباشد. دوره ی لیسانس معمولا 6 ترم طول میکشد. دوره فوق لیسانس هم بین 2 الی 4 ترم.

 

زبان تحصیل در دانشگاه های آلمان

در مقطع لیسانس زبان آلمانیست، اما در مقطع فوق لیسانس و دکتری امکان تحصیل به هر دو زبان وجود دارد. از طرفی اعتبار و امکانات بالای دانشگاه های آلمان و از طرف دیگر مخارج بسیار اندک تحصیل در آلمان، باعث شده به خصوص در سالهای اخیر از کشورهای مختلف برای ادامه تحصیل متقاضیان جذب آلمان شوند. باید این نکته را نیز اضافه کرد که اخذ ویزای تحصیلی آلمان هم نسبت به بسیاری از کشورها راحت تر و سریعتر اتفاق میافتد.

مدارک تحصیلی آلمان در لیسانس به 2 دسته B.Sc مخصوص رشته های علوم پایه و مهندسی و B.A مخصوص علوم انسانی و در در مقطع فوق لیسانس هم به M.Sc مخصوص رشته های علوم پایه و مهندسی و مخصوص علوم انسانی M.A تقسیم میشود.

مقطع دکتری در آلمان هم بین 3 الی 5 سال میتواد به طول بیانجامد. معمولا دانشجویان دکتری حقوق ماهیانه دریافت میکنند. البته اخذ پذیرش در مقطع دکتر ی در آلمان کار ساده ای نیست، زیرا باید در ابتدا یک استاد راهنما پیدا کرد که در حوزه ی تحقیقاتی شما دارای پروژه است و شما باید وی را مجاب کنید که میتوانید او را در پیشبرد پروژه هایش کمک کنید. این پروسه معمولا کمی طول میکشد، بخصوص اگر شما از خارج از آلمان به دنبال موقعیت دکتری در آلمان باشید.

 

دوره های تحصیلی در آلمان

تحصیل در آلمان همواره یکی از موضوعات مورد توجه دانشجویان ایرانی بوده است. در این قسمت مروری بر دوره ها و مقاطع تحصیلی در آلمان خواهیم داشت.

در سالهای اخیر سیستم آموزش عالی در آلمان تحت برنامه بلونیا (Bologna) تغییرات زیادی کرده است

قبل از اینکه این برنامه یکپارچه در آلمان در دستور کار قرار گیرد، مقاطع تحصیلی در آلمان شامل Diplom و Magister میشد. اما با اجرایی شدن برنامه بلونیا در آلمان، Bachelor جایگزین Diplom و Master جایگزین Magister شد.

اولین مدرک تحصیلی آلمان که در سراسر این کشور و همچنین همه ی دنیا مورد اعتبار است، Bachelor میباشد. Bachelor در آلمان بین 6 الی 8 ترم طول میکشد و هدف آن ارایه و تدریس اطلاعات و مفاد درسی اساسی در رشته مربوطه به دانشجو میباشد. با پایان یافتن Bachelor دانشجو میتواند به دنبال شغلی برای خود باشد و یا برای ادامه تحصیل وارد مقاطع بعدی شود.

دوره ی بعدی Master میباشد که در آلمان بسته به رشته، بین 2 الی 4 ترم به طول خواهد انجامید.

بعد از Master هم دوره دکتری و یا همان Promotion قرار دارد این دوره هم با توجه به رشته تحصیلی 2 الی 5 سال طول میکشد.

 

کالج در آلمان (Studienkolleg)

کالج مرکزیست که وابسته به دانشگاه های دولتی آلمان است و مخصوص دانشجویان غیر آلمانی میباشد. این مقطع تحصیلی در سیستم آموزشی آلمان از 2 ترم تشکیل میشود و حکم پیش دانشگاهی در ایران را دارد. هدف کالج در آلمان آموزش زبان آلمانی و دروسی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی و یا برنامه نویسی کامپیوتری میباشد که البته همه ی اینها را دانش آموزان ایران قبلا در ایران بصورت کاملا یاد گرفته اند و در واقع کالج برای ایرانیان حکم مرور دبیرستان و پیش دانشگاهی را دارد.

تحصیل در کالج رایگان است. شرط ورود به کالج، داشتن پذیرش تحصیلی و سپس قبولی در آزمون ورودی آن (Aufnahmeprüfung) میباشد. سوالات این آزمون گرامر زبان آلمانی در حد B1 و یا B2 و ریاضیات و شاید هم فیزیک میباشد. کالج با آزمون پایانی تحت عنوان Feststellungsprüfung پایان میابد. افرادی که میحواهند در دانشگاه رشته های گروه پزشکی را بخوانند، باید در این آزمون پایانی، بهترین نمره یعنی نمره یک را کسب کنند. اما برای سایر رشته ها چنین محدودیتی وجود ندارد.

شرکت در کالج های آلمان صرفا با داشتن ویزای تحصیلی مقدور است و با داشتن هرگونه ویزای دیگری مانند ویزای توریستی اجازه شرکت در آزمون ورودی کالج به متقاضی داده نمیشود.

بر اساس رشته های دانشگاهی، کالج های مختلفی طراحی شده اند.

کالج های مخصوص رشته مهندسی، ریاضیات و علوم طبیعی، T-Kurs نام دارد. کالج مخصوص علوم پزشکی و زیست شناسی، M-Kurs ، کالج رشته های اقتصاد و علوم اجتماعی W-Kurs کالج رشته های زبان شناسی S-Kurs میباشد.

 

لیسانس در آلمان (Bachelor)

در مقطع لیسانس تنوع رشته ای بسیار زیادی در دانشگاه های آلمان وجود دارد و میتوان ادعا کرد که در همه علوم و فنون شانس تحصیل در آلمان در مقطع لیسانس در سیستم آموزشی آلمان وجود دارد. تحصیل در لیسانس برای کلیه دانشجویان (چه آلمانی و یا غیر آلمانی) رایگان است. زبان تحصیل در مقطع لیسانس به جز موارد محدودی، آلمانی است. البته دانشجویان غیر آلمانی میتوانند قبل از ورود به دانشگاه، در کلاسهای زبان آلمانی دانشگاه شرکت کنند و پس از قبولی در آزمون DSH و یا TestDaf، وارد دانشگاه شوند. کلاس های زبان اصولا 6 الی 10 ماه طول میکشند و در دانشگاه ها ارایه میشوند.

در پایان مقطع لیسانس، مدرک تحصیلی B.Sc به دانشجویان رشته های علوم مهندسی و یا علوم پایه و مدرک B.A به دانشجویان رشته های علوم سیاسی، اجتماعی و انسانی اعطا میشود.

در مقطع لیسانس، دانشجو این شانس را دارد که در صورت تمایل یک الی دو ترم به صورت مهمان در دانشگاه های آمریکایی و یا اروپایی تحصیل کند.

 

شرایط ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی آلمان

شرایط ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی برای دانشجویان ایرانی به این صورت است که متقاضیان باید دارای دیپلم و پیش دانشگاهی باشند و ترجیحا در کنکور سراسری در یکی از دوره های روزانه، شبانه، غیر انتفاعی و یا پیام نور در یک رشته ای پذیرفته شده باشند. (رشته و دانشگاه پذیرفته شده اهمیتی ندارد). همچنین متقاضی باید حداقل تا سطح B1 دارای معلومات زبان آلمانی باشد. داشتن معلومات زبان آلمانی برای تحصیل در مقطع لیسانس در آلمان یک شرط الزامیست و بدون آن درخواست پذیرش و همچنین ویزای تحصیلی آلمان با موافقت رو به رو نخواهد شد.

متقاضیان تحصیل در مقطع کارشناسی یاید مدارک زیر را آماده نمایند:
• ترجمه دیپلم دبیرستان و پیش دانشگاهی همراه با ریزنمرات هرکدام
•ترجمه نامه قبولی در دانشگاه سراسری و ارایه کارنامه تحصیلی دوره لیسانس
• ارابه مدرک  زبان آلمانی‌ و یا انگلیسی  (در صورتیکه رشته تحصیلی‌ به زبان آلمانی‌ باشد)

نکته: منظور از قبولی در دانشگاه سراسری تنها قبولی در مقطع لیسانس روزانه و یا شبانه است و مقطع کاردانی و یا دانشگاه های غیر انتفاعی، فنی حرفه ای و … مورد قبول نمی باشد.

مرحله اول: کالج
کالج دوره ای یکساله می باشد که معمولا از ۲ ترم تحصیلی تشکیل شده. همانطور که قبلا ذکر شد، ممکن است در برخی از رشته ها و دانشگاه ها گذراندن دوره یکساله کالج نیاز باشد. در آلمان بیش از ۳۷ کالج به بیش از ۳۰۰۰ دانشجوی خارجی خدمات تحصیلی ارائه می دهد. شرکت در کالج رایگان می باشد و همچنین برخی هزینه ها از جمله هزینه های حمل و نقل در محدوده کالج را پوشش می دهد. دانشجویان در مدت تحصیل در کالج اجازه کار ندارند و تنها در تعطیلی ما بین دو ترم می توانند کار کنند. بنابراین هزینه زندگی در این مدت بر عهده دانشجو می باشد. این هزینه ها بین ۵۰ تا ۲۰۰ یورو در هر ترم می باشد.
متقاضیان ایرانی که مایل هستند در دانشگاه های آلمان مشغول به تحصیل شوند، در صورتی که در ایران دانشجو نبوده باشند و یا کمتر از دو سال در ایران تحصیل کرده باشند، معمولا باید دوره کالج را بگذرانند.
شرط ورود به کالج قبولی در امتحان زبان آلمانی می باشد. بنابراین گذراندن حداقل ۶۰۰ ساعت زبان آلمانی برای قبولی الزامیست. امتحان کالج 2 بار در سال برگزار می شود. درصورت قبول نشدن در امتحان دانشجو تنها یکبار دیگر و آنهم پس از گذشت سک نیمسال تحصیلی می تواند تجدید دوره نماید.
ارسال مدارک به این کالج ها معمولا بصورت مستقیم نمی باشد. بدین معنی که دانشجو باید اصل و ترجمه مدارک خود را برای دانشگاهی که کالج تحت پوشش آن است و یا ارگانهای مربوط به این کار بفرستد. برای دانستن جزییات این امر باید با کالج مربوطه مکاتبه نمایید.

مرحله دوم:
پس از دریافت پذیرش کالج، مرحله دریافت ویزای تحصیلی می باشد.

مرحله سوم:
پس از قبولی در امتحان کالج دانشجو می تواند پذیرش دانشگاه را دریافت نماید.

 

فوق لیسانس در آلمان (Master)

در مقطع لیسانس گرایشهای متنوع تری نسبت به لیسانس ارایه میشود. همچنین تعداد رشته های ارایه شده به زبان انگلیسی به شکل چشمگیری نسبت به دوره لیسانس افزایش میابد. تحصیل در فوق لیسانس نیز کاملا رایگان است و داشتن مدرک TOEFL و یا IELTS برای رشته های انگلیسی زبان الزامیست. برای رشته هایی هم که به آلمانی ارایه میشوند، باید حداقل در ایران تا سطح B1 آلمانی پیش رفت و سپس در کلاس های زبان دانشگاه تا سطح DSH شرکت کرد تا مجوز شرکت در کلاسهای درسی دانشگاه در مقطع فوق لیسانس به متقاضی داده شود. با اتمام این مقطع مدرک M.Sc به فارغ التحصیلان رشته مهندسی یا علوم پایه و مدرک M.A به فارغ التحصیلان رشته های علوم اجتماعی و انسانی داده میشود. بعد از اتمام فوق لیسانس در آلمان، دانشجو میتواند وارد بازار کار شود و یا برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری اقدام کند.

 

شرایط ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد آلمان

دانشجویان ایرانی علاقه مند به تحصیل در مقطع فوق لیسانس در آلمان باید از نظر دانش زبان های خارجی، یا دارای مدرک آیلتس 6.5 و یا معادل آن در تافل، و یا دارای مدرک زبان B1 آلمانی باشند. همچنین داشتن دیپلم، پیش دانشگاهی و همچنین مدرک لیسانس از یک دانشگاه ایرانی از شرایط الزامی اخذ پذیرش در مقطع فوق لیسانس در آلمان میباشد. بر خلاف اتریش، متقاضیان مقطع کارشناسی ارشد آلمان، نیازی به قبولی در کنکور کارشناسی ارشد ندارند وبا داشتن لیسانس از یک دانشگاه میتوانند برای فوق لیسانس در آلمان اقدام کنند. کلیه ی دانشگاه های ایرانی که مورد تایید وزارت علوم و وزارت بهداشت ایران هستند، در آلمان هم معتبر شناخته میشوند. دانشگاه هایی که در آلمان شرط معدل دارند، معدلی حداقل بین 14 الی 15 را برای دانشجویان ایرانی تعیین میکنند و البته بسیاری از رشته ها و دانشگاه ها وجود دارند که شرط معدل ندارند. البته شرط معدل محدود به یک رشته و یک دانشگاه خاصی نمیشود و چه بسا یک دانشگاه برای برخی رشته های خود شرط معدا بگذارد و برای برخی شرطی قرار ندهد و حتی یک ترم برای رشته ای شرط معدل داشته باشد و ترم بعدی این شرط معدل را بردارد.

سایر موارد مانند داشتن مقاله، سابقه کار، دانستن سایر زبانهای خارجی و گذراندن دوره های آموزشی مختلف در امر پذیرش میتوانند کمک کننده باشند، اما جز شروط الزامی نیستند.

آلمان به دلیل تنوع رشته های دانشگاهی در مقطع فوق لیسانس یکی از کشورهای مورد علاقه دانشجویان خارجی می‌باشد. علاوه بر این، امکان تحصیل در آلمان به صورت رایگان و همچنین ارایه بسیاری از رشته ها و گرایش های تحصیلی، بر محبوبیت این کشور افزوده است. دوره فوق لیسانس و یا Master در آلمان بر اساس رشته تحصیلی میتواند بین 2 الی 4 ترم باشد. پس از پایان این دوره، به فارغ التحصیلان رشته های مهندسی و علوم پایه مدرک M.Sc و به فارغ التحصیلان رشته های علوم اجتماعی، علوم انسانی و هنر مدرک M.A اعطا می‌شود. در حال حاضر بیش از 13000 رشته و گرایش تحصیلی در مقطع فوق لیسانس در دانشگاه های آلمان ارایه میگردد.

مدارک مورد نیاز متقاضیان تحصیل در مقطع بالاتر از لیسانس

• مدرک کارشناسی
• مدرک زبان انگلیسی‌ در صورت تحصیل در رشته انگلیسی‌ و یا مدرک آلمانی‌ در صورت تمایل به تحصیل به زبان آلمانی‌
• رزومه کاری
• سه عدد توصیه نامه

نکته: برای پذیرش در مقطع فوق لیسانس و بالاتر دانشجو به شرط داشتن مدرک لیسانس چه از دانشگاه آزاد، دولتی، پیام نور و غیرانتفاعی می تواند اقدام نماید. البته دانشجو نباید انتظار داشته باشد که تمامی واحد های وی پذیرفته شود و ممکن است دانشگاه تعدادی از واحدهای وی را قبول نکند.

دوره دکتری در آلمان (Promotiom)

آخرین مقطع تحصیلی در آلمان، دکتری است. دانشجو در طول این مقطع به تحقیق و پژوهش میپردازد و نتایج علمی خود را در قالب رساله ی دکتری (Dissertation) به اساتید خود ارایه میدهد. اگر دانشجو به صورت موفقیت آمیز از رساله دکتری خود بتواند دفاع کند و همچنین در آزمونهای شفاهی سربلند بیرون آید، به او مدرک دکتری اعطا خواهد شد.

تحصیل در مقطع دکتری در آلمان هم میتواند همراه با بورسیه باشد و هم بدون بورسیه. از شرایط کلی دریافت پذیرش در این مقطع میتوان به دانستن زبان آلمانی و یا انگلیسی و اتمام مقطع فوق لیسانس اشاره کرد.

در مقطع دکتری در آلمان امکان اخذ بورسیه فراهم است. یکی از موسساتی که بورسیه در مقطع دکتری ارایه میدهد، موسسه تبادلات آکادمیک آلمان (DAAD) میباشد.

یک نوع خاص بورسیه برای مقطع دکتری در آلمان تحت برنامه ساندویچ وجود دارد که به دانشجویان کلیه رشته های دانشگاهی به غیر از رشته های علوم پزشکی اعطا میگردد. مدت زمان این نوع بورسیه متغیر بین 4 ماه الی 4 سال است که الته یکی از شروط اعطای آن این است که دانشجو توانسته باشد موافقت یک استاد راهنمای آلمانی را به دست آورده باشد و در واقع سوابق تحصیلی و حوزه های پژوهشی دانشجو مورد رضایت و تایید یک استاد آلمانی قرار گرفته باشد و به طبع استاد راهنما نیز از دانشجو برای تحقیق و پژوهش از دانشجو دعوت کند که به آلمان برود و تحت پوشش این بورسیه قرار بگیرد.

 

شرایط عمومی:

• اتمام مقاطع M.A و یا M.Sc با نمرات بالا
• تسلط به زبان انگلیسی یا آلمانی (منوط به رشته و موضوع دکترا)
• پیشنهاد طرح پایان نامه (Proposal)
• اخذ تأییدیه از یک استاد راهنما

در حال حاضر، متداول ترین راه گذراندن دوره دکترا روش سنتی آن می باشد که البته تدریجاً روش های دیگری هم به آن اضافه میشود. دانشجویی که برای دوره دکترا برنامه ریزی می کند، باید با استادی از دانشگاه های آلمان که در رشته مورد نظر به عنوان متخصص شناخته می شود، ارتباط برقرار کند. البته یافتن استاد راهنما کار ساده ای نیست، چرا که اساتید اغلب از میان شمار زیاد درخواست های رسیده، ترجیحا دانشجویی را انتخاب می کنند که از دوره های قبل می شناسند. با این وجود ارسال درخواست همراه با یک طرح پایان نامه خوب، به موفقیت شما خواهد انجامید. چنانچه در این رابطه امکان ایجاد ارتباط از طرف دانشگاه محل تحصیل در ایران با آلمان وجود دارد، حتماً از این موقعیت استفاده کنید. وب سایت DAAD نیز می تواند در پیدا کردن استاد راهنمای مناسب به شما کمک کند.

دوره دکترا 3 الی 4 سال بوده و در مجموع بستگی به میزان فعالیت دانشجو دارد. دوره به زبان آلمانی و یا انگلیسی برگزار می شود. به تازگی به ویژه در رشته های علوم طبیعی و مهندسی بیشتر طرح ها و ارائه پایان نامه به زبان انگلیسی صورت می گیرد. این موضوع باید با استاد راهنما مطرح و حل شود.

تنظیم تقاضانامه برای استاد راهنما عموماً اساتید تقاضانامه های متعددی از دانشجویان دوره دکترا جهت نظارت و راهنمائی شان برای پایان نامه دریافت می کنند. از این رو می بایست در تقاضانامه ی تنظیم شده، علت انتخاب این استاد و موضوع مورد نظر گویا و روشن باشد. دانشجویان موضوع خود را مستقلاً انتخاب کرده، پس از بررس و گفتگو با استاد راهنما میتوانند محتوای موضوع را تکمیل کرده یا تغییر دهند. لطفا دقت داشته باشید که برای برقراری ارتباط با یک استاد شرط لازم این است که این استاد نه تنها در رشته ی تحصیلی شما بلکه مخصوصا در حیطه موضوع رساله شما دارای فعالیت علمی باشد.

بنابراین تنظیم اولین تقاضانامه باید به گونه ای باشد که استاد راهنما از توانمندی علمی دانشجو و هدفمندی وی در حیطه موضوع انتخابی اطمینان حاصل کرده، استنباط او بر این باشد که همکاری او با دانشجو برای خود او نیز بی بهره نیست. صرفاً این یک همکاری و استفاده ی دو جانبه است که احتمال توافق استاد را بالا می برد.

 

طرح تحقیقی برای دوره دکترا:

• معرفی موضوع پژوهشی. حدوداً 1 – 2 صفحه.
• اهمیت موضوع پژوهشی و ارتباط آن با رشته تحصیلی تان.
• شناخت و تحقیقات از موضوع.
• نگاهی اجمالی به منابع مربوطه.
• روش تحقیق و پیشرفت در موضوع.
• برنامه ریزی تحقیق تا حد امکان دقیق حتی اگر احتمال تغییر وجود داشته باشد.